Μια άβολη αλήθεια
Δεν πάνε πολλοί μήνες που είδα το ντοκιμαντέρ του Αλ Γκορ «Μια άβολη αλήθεια» (An inconvenient truth). Το θέμα του είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη εξαιτίας της αύξησης του Διοξειδίου του Άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα. Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να το δείτε (δικαίως πήρε το Όσκαρ).Το πρώτο πράγμα που ήθελα να κάνω με το που τελείωσε, ήταν να βρω έναν από αυτούς που υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι υπαίτιος για την υπερθέρμανση του πλανήτη και να του πετάξω κάτι (βαρύ κατά προτίμηση) στο κεφάλι. Δεν μπορώ να πω βέβαια ότι έμαθα κάτι τραγικά καινούριο. Τα περισσότερα από τα στοιχεία που παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ τα ήξερα ήδη. Όταν όμως τα βλέπεις μαζεμένα συνειδητοποιείς το μέγεθος της καταστροφής, αλλά και το μέγεθος της ευθύνης. Όλων μας.
Υπήρξε και ένα σημείο που συγκινήθηκα. Όταν ανέφερε πως τα τελευταία χρόνια βρέθηκαν για πρώτη φορά πολικές αρκούδες πνιγμένες, επειδή κολύμπησαν δεκάδες χιλιόμετρα χωρίς να μπορέσουν να βρουν σταθερό πάγο. Έδειξε και μια υποτυπώδη γραφική αναπαράσταση μιας τέτοιας σκηνής, η οποία με βοήθησε να φανταστώ την αρκούδα κουρασμένη να ψάχνει και να ψάχνει και να ψάχνει μέσα στην παγωμένη θάλασσα μέχρι να την εγκαταλείψουν οι δυνάμεις της. Φαντάστηκα και τους πιγκουΐνους που αδυνατούν να φτάσουν στα (ή να γυρίσουν από τα) μέρη αναπαραγωγής τους πάλι λόγω της μείωσης των πάγων. Και ένα σωρό άλλα είδη, που δεν μου έρχονται τώρα στο μυαλό, τα οποία εξαφανίζονται εξαιτίας της δικής μας αμέλειας.
Κι όμως υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα πιστεύουν ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για αυτήν την καταστροφή. Ότι είναι ένα φυσικό φαινόμενο που έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν. Ε λοιπόν κυρίες και κύριοι, αυτό που οι επιστήμονες παρατηρούν τα τελευταία 5 χρόνια δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ στο παρελθόν. Και οι προβλέψεις δείχνουν ότι πρόκειται να χειροτερέψει. Πάρα πολλές μελέτες (αλλά και η καθημερινή εμπειρία) δείχνουν πλέον ότι οι αλλαγές στη φύση δεν γίνονται συνήθως αργά και σταθερά, αλλά ραγδαία. Πάντα υπάρχει ένα γεγονός-καταλύτης που θα ενεργοποιήσει τις διαδικασίες, όπως στην περίπτωση της χιονοστιβάδας. Το λιώσιμο των πάγων στους πόλους λοιπόν, γίνεται με τρομακτικά γρήγορους ρυθμούς, που και οι πιο απαισιόδοξοι επιστήμονες δεν είχαν καταφέρει να προβλέψουν. Το ίδιο συμβαίνει και σε όλα τα άλλα περιβαλλοντικά «μέτωπα».
Υπάρχει ένα παράδειγμα που μου αρέσει και χρησιμοποιώ συχνά σε τέτοιου είδους συζητήσεις. Δεν θυμάμαι αν το σκέφτηκα εγώ ή αν το διάβασα κάπου. Είναι το εξής: Η υπερθέρμανση του πλανήτη θυμίζει έναν ανθρώπινο οργανισμό που έχει πυρετό. Ο πυρετός προκαλεί εφίδρωση, φέρνει ρίγη και γενικά αποσυντονίζει τον οργανισμό. Συνήθως συνδυάζεται με ζαλάδες, εμετούς, βήχα κ.ά. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στον πλανήτη. Τα «ακραία» καιρικά φαινόμενα δεν είναι παρά τα συμπτώματα της ασθένειας. Όλος ο πλανήτης αποσυντονίζεται. Όλοι σχεδόν οι κύκλοι της φύσης έχουν ανατραπεί. Ο καιρός είναι πλέον εντελώς απρόβλεπτος. Διαφορές 10 βαθμών Κελσίου από τη μια μέρα στην άλλη δεν είναι φυσιολογικές. Είναι βίαιες αντιδράσεις του οργανισμού-πλανήτη στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τον «πυρετό». Σκεφτείτε τι συνέπειες έχει για τον άνθρωπο ένας πυρετός 3-4 βαθμών και φανταστείτε ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για τον πλανήτη.
Η εκάστοτε φυσική καταστροφή είναι στην πραγματικότητα φυσική αντίδραση στις δικές μας δράσεις. Και μια προσεκτική παρατήρηση των φαινομένων κάθε χρόνο, οδηγεί στην ίδια διαπίστωση. Τα φαινόμενα αυτά δεν είναι μη αναμενόμενα. Συμβαίνουν κάθε χρόνο, απλά την επόμενη χρονιά είναι πάντα βιαιότερα. Και όσο ο πλανήτης θα ανεβάζει πυρετό, θα γίνονται όλο και πιο βίαια.
Το ερώτημα είναι πού θα φτάσει αυτό, δηλαδή αν θα το προλάβουμε ή αν θα αυτοκαταστραφούμε. Άραγε θα καταφέρουμε να επιζήσουμε φτιάχνοντας πόλεις μέσα σε θόλους, όπως προβλέπει ο Καιρός; Και αν ναι, ποιοι θα έχουμε τη δυνατότητα να μπούμε; Γιατί σίγουρα δεν θα χωράμε όλοι. Νομίζω πως ήδη ξέρουμε ποιοι είναι αυτοί που θα μπουν μέσα και ποιοι θα μείνουν απέξω. Επομένως, το δεύτερο ερώτημα είναι τι κάνει ο απλός, ο μέσος άνθρωπος, ο βιοπαλαιστής που κατά πάσα πιθανότητα δεν θα τον συμπεριλάβουν στους διασωθέντες όταν καλύψουν των αριθμό των σκλάβων που θα χρειάζονται. Μπορεί να κάνει κάτι;
Κατά τη γνώμη μου μπορεί. Πρέπει να αλλάξει τρόπο ζωής. Πρέπει να εντάξει στην καθημερινότητά του μικρές, απλές συνήθειες που, αν και δεν το καταλαβαίνει, θα βελτιώσουν και τη διαβίωσή του, αλλά και την οικονομική του κατάσταση. Παράλληλα θα αλλάξει και ο τρόπος σκέψης του. Άρα και οι απαιτήσεις του από τους κυβερνώντες. Επιλογές υπάρχουν πολλές: Ανακύκλωση, λαμπτήρες μειωμένης κατανάλωσης, ηλιακοί θερμοσίφωνες, μείωση της χρήσης των κλιματιστικών, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών κ.ά. Ας ασχοληθούμε λίγο παραπάνω με το πρώτο.
Ανακύκλωση
Νομίζω ότι είμαι ένας από τους τυχερούς Έλληνες στο θέμα αυτό, αφού τα τελευταία χρόνια ζω σε δύο πόλεις της Αχαΐας που ανακυκλώνουν συστηματικά, την Πάτρα και το Αίγιο. Στην Πάτρα όλα ξεκίνησαν ένα ωραίο πρωί με την εμφάνιση των μπλε κάδων στους δρόμους και την ταυτόχρονη ενημερωτική καμπάνια, μέρος της οποίας ήταν και η διανομή τσαντών ανακύκλωσης σε κάθε σπίτι. Λίγα χρόνια μετά, το ίδιο συνέβη και στο Αίγιο. Μας πήρε λίγο καιρό να συνηθίσουμε, γρήγορα όμως έγινε εμφανές ότι πιο γρήγορα γέμιζε η μπλε τσάντα της ανακύκλωσης παρά η σακούλα των σκουπιδιών. Αυτή ήταν η πρώτη διαπίστωση-σοκ.
Το δεύτερο σοκ ήταν το πόσο εύκολα γίνεται η ανακύκλωση συνήθεια, και μάλιστα «κακή» συνήθεια. Η ανακύκλωση είναι άκρως εθιστική. Όσοι διαβάζετε τακτικά το blog γνωρίζετε ότι τον τελευταίο χρόνο βρισκόμουν στο Liverpool. Το Liverpool, το οποίο το 2008 θα είναι η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και όπου το πλαστικό δεν ανακυκλώνεται. Και αυτό είναι μεγάλο πλήγμα, γιατί η Βρετανική κοινωνία τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με έτοιμο φαγητό συσκευασμένο σε πλαστικές συσκευασίες. Όποτε λοιπόν χρειάστηκε να πετάξω μια τέτοια συσκευασία στα σκουπίδια με έπιανε ένα σφίξιμο στην καρδιά. Το χέρι μου δεν ήθελε να υπακούσει. Τα ίδια παθαίνω και στην Αθήνα, μόνο που εκεί έχω την πολυτέλεια με τον αδερφό μου, να μαζεύουμε τα ανακυκλώσιμα σε ξεχωριστές σακούλες και να τα φέρνουμε στο Αίγιο για ανακύκλωση. (Αυτό το αναφέρω για όποιον Πατρινό ή Αιγιώτη βαριέται να τα πετάξει στον μπλε κάδο που είναι κάτω από το σπίτι του.)
Η τρίτη διαπίστωση ήταν ποιοι ανακυκλώνουν. Εκτός από κάποια πιτσιρίκια και αρκετούς φοιτητές, παρατήρησα (κυρίως στα χωριά του Αιγίου που είχα τη δυνατότητα) ότι αυτοί που ανακυκλώνουν περισσότερο είναι οι ηλικιωμένοι. Μετά από λίγη σκέψη κατάλαβα το προφανές. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν μάθει από μικροί ότι τίποτα δεν πάει χαμένο ή δεν πρέπει να πηγαίνει χαμένο, για αυτό και όταν τους δόθηκε η δυνατότητα έπραξαν αυτό που έκαναν πάντα. Οι υπόλοιποι «αστοί» που είναι πλήρως αποκομμένοι από τη φύση και δεν έχουν δει ποτέ τη διαδικασία της φυσικής διαχείρισης αποβλήτων όταν δεν υπήρχε το πλαστικό και το tetra-pack ποτέ δεν νοιάστηκαν για το πού καταλήγουν τα σκουπίδια τους. Απλά τα πετάνε σε έναν κάδο και τελείωσε.
Η ανακύκλωση λοιπόν είναι θέμα παιδείας. Της παιδείας όμως που διαχωρίζει έναν αγράμματο χωρικό που ανακυκλώνει από έναν καθηγητή Πανεπιστημίου που δεν ανακυκλώνει. Οι ηλικιωμένοι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Οι μεσαίες γενιές είναι κατά τη γνώμη μου οι «χαμένες». Είναι οι πιο αμόρφωτες, οι πιο απολίτιστες και αυτές που ποτέ δεν θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στην ανακύκλωση και στην προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα. Οπότε η ελπίδα μας είναι οι νέες γενιές. Τα παιδιά που τώρα μαθαίνουν πώς πρέπει να συμπεριφέρονται. Και αν μάθουν εξαρχής να σέβονται το περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο μετά να αλλάξουν. Το βάρος λοιπόν πέφτει στο σχολείο και σε όλους εμάς που έχουμε την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με παιδιά, είτε τα δικά μας είτε συγγενικών και φιλικών προσώπων. Και ίσως η αστείρευτη ενέργεια, η θετική διάθεση και η αγνότητα με τις οποίες θα ασχοληθούν τα παιδιά με την προστασία του περιβάλλοντος να καταφέρουν να αλλάξουν και τους μεγάλους.
Κλείνοντας, παραφράζω μια ατάκα από την ταινία «Το Κοράκι»: “Recycling? Recycling? Let me tell you a little something about recycling. It’s fun, it’s easy, and you gonna learn all about it!”
Γεράσιμος
Υ.Γ. Για τις φετινές πυρκαγιές θα ακολουθήσει εκτενέστερο κείμενο κάποια στιγμή στο μέλλον.
Φίλε Arkin πολύ μου άρεσε αυτό που έγραψες, έχεις πολύ αναπτυγμένη οικολογική συνείδηση και αυτό σε τιμά. Ένα μόνο πράγμα μου φαίνεται λιγάκι δύσκολο να χωνέψω, το πώς ο Αλ Γκορ μας βγήκε από υποψήφιος πλανητάρχης ανήσυχος περιβαντολλόγος. Αλλά, τελοσπάντον, το ντοκιμαντέρ είναι όντως εξαιρετικό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια R2-D2. Ούτε εγώ είμαι απόλυτα πεισμένος για την ειλικρίνεια των κινήτρων το Γκορ, ωστόσο το έργο του σε ό,τι αφορά την ενημέρωση του κόσμου για την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι σημαντικότατο.
ΑπάντησηΔιαγραφή