Σήμερα, ένα χρόνο μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 2008, ως απολογισμό μπορώ να γράψω μόνο ένα σχόλιο που διάβασα πρόσφατα στο βιβλίο "Η υγιής κοινωνία" του Έριχ Φρομ:
"Οι δεσπότες και οι άρχουσες κλίκες μπορεί να διαδέχονται η μια την άλλη, κυριαρχώντας και εκμεταλλευόμενοι τους συνανθρώπους τους, αλλά δεν καταφέρνουν να αποτρέψουν τις αντιδράσεις για την απάνθρωπη αυτή μεταχείριση. [...] Ολόκληρα έθνη ή ολόκληρες κοινωνικές ομάδες μέσα σ' αυτά τα έθνη είναι δύνατο να υποταγούν και να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά αντιδρούν.
Αντιδρούν με απάθεια ή με τέτοια εξασθένηση της πνευματικότητας, της πρωτοβουλίας και της επιδεξιότητάς τους, ώστε βαθμιαία δεν είναι σε θέση να εκτελούν τα καθήκοντα που τους ανέθεσαν οι ηγεμόνες τους.
Ή αντιδρούν με τη συσσώρευση τόσου μίσους και καταστροφικότητας, ώστε να επιφέρουν το τέλος των ίδιων των εαυτών τους, των ηγεμόνων και του συστήματός τους.
Άλλοτε πάλι η αντίδρασή τους μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια ανεξαρτησία και επιθυμία για ελευθερία, ώστε με τις δημιουργικές παρορμήσεις τους να δημιουργηθεί μια καλύτερη κοινωνία.
Το είδος της αντίδρασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: από οικονομικούς και πολιτικούς και από τον παράγοντα του πνευματικού κλίματος στο οποίο ζει ο λαός.
[...] Αν ο άνθρωπος ζει κάτω από συνθήκες αντίθετες προς τη φύση και τις βασικές απαιτήσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης και υγείας, δεν μπορεί παρά να αντιδράσει. Είναι υποχρεωμένος είτε να χειροτερεύσει τη θέση του και να χαθεί, είτε να δημιουργήσει τις συνθήκες που βρίσκονται περισσότερο σε αρμονία με τις ανάγκες του."
(Η υγιής κοινωνία, μτφρ. Δημ. Θεοδωρακάτου, εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα, 1973, σελ. 35)
Πότε το έγραψε; Το 1956...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου