Τα Μπλε Φεγγάρια του 2018

Προχθές είχαμε την ευκαιρία να δούμε την σπάνια "ματωμένη μπλε υπερπανσέληνο". Ήταν όμως κάτι τόσο το ιδιαίτερο όσο φαίνεται από το όνομά της; Και τι ακριβώς σημαίνει;

Η προχθεσινή υπερπανσέληνος (31/1/2018)

Υπερπανσέληνο έχουμε όταν η πανσέληνος είναι στο περίγειο, δηλαδή στην κοντινότερη απόσταση από την Γη. Για την ακρίβεια, κάθε πανσέληνος θεωρείται υπερπανσέληνος αν βρίσκεται λιγότερο από 360.000 χλμ από το κέντρο της Γης. Η χθεσινή πανσέληνος απείχε 360.198 χλμ, οπότε κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι υπερπανσέληνος, αλλά είναι πολύ κοντά στο όριο και της κάναμε το χατίρι.

Πόσο "σούπερ" είναι όμως μια υπερπανσέληνος; Μια υπερπανσέληνος φαίνεται περίπου 7% μεγαλύτερη και είναι 15% πιο φωτεινή από μια μέση πανσέληνο. Στην φωτογραφία φαίνεται η διαφορά ανάμεσα σε μια υπερπανσέληνο και σε μια μέση πανσέληνο. Η διαφορά μεγέθους δεν είναι τόσο εντυπωσιακή, αλλά η διαφορά στην φωτεινότητα γίνεται σίγουρα αισθητή.

Διαφορά υπερπανσελήνου - μέσης πανσελήνου
Πηγή: By Marcoaliaslama (Own work) [CC BY-SA 3.0 or GFDL], via Wikimedia Commons

Συνήθως έχουμε 2-3 υπερπανσελήνους στη σειρά, αν και μόνο μια κάθε χρόνο βρίσκεται ακριβώς στο περίγειο. Φέτος αυτή ήταν την νύχτα της 1ης Ιανουαρίου. Η προχθεσινή πανσέληνος ήταν λίγο μικρότερη σε μέγεθος και φωτεινότητα, αν και η διαφορά είναι ανεπαίσθητη για το ανθρώπινο μάτι.

Απόσταση πανσελήνου από την Γη
Πηγή: Jürgen Giesen

"Ματωμένη" λέμε μια πανσέληνο όταν συνοδεύεται από ολική έκλειψη σελήνης. Στην κορύφωση της έκλειψης η σελήνη δεν φαίνεται μαύρη αλλά κόκκινη. Παρόλο που η σκιά της Γης την καλύπτει πλήρως, λίγο φως από τον ήλιο καταφέρνει και περνάει και της δίνει την ματωμένη όψη.

Ολική έκλειψη Σελήνης
Πηγή: By Alfredo Garcia, Jr, [2] (Flickr [1]) [CC BY-SA 2.0], via Wikimedia Commons

Δυστυχώς αυτή τη φορά η έκλειψη δεν ήταν ορατή από την Ελλάδα. Τελείωσε την ώρα που το φεγγάρι ανέτελλε. Τυχερές ήταν η Αμερική και η Ασία. Όμως έρχεται και η σειρά μας, καθώς η επόμενη έκλειψη σελήνης θα συμβεί στα τέλη Ιουλίου και θα είναι ορατή κι εδώ. Η πανσέληνος όμως θα είναι στο απόγειο, δηλαδή στην μεγαλύτερη απόσταση από την Γη. Και πάλι ριγμένοι...

Ενώ η "υπερπανσέληνος" και η "ματωμένη" πανσέληνος είναι ορατά αστρονομικά φαινόμενα, το "μπλε φεγγάρι" είναι απλώς μια ημερολογιακή σύμπτωση. Μπλε φεγγάρι λέμε την δεύτερη πανσέληνο μέσα στον ίδιο μήνα (αν και αρχικά ο ορισμός του ήταν διαφορετικός). Αυτό συμβαίνει γιατί οι πανσέληνοι απέχουν περίπου 29 ημέρες μεταξύ τους, ενώ οι μήνες έχουν 30-31 ημέρες. Στην περίπτωση που η πρώτη πανσέληνος πέσει στην 1-2 κάποιου μήνα, χωράει και μια δεύτερη στις 30-31, όπως ακριβώς έγινε φέτος τον Ιανουάριο.
Άρα το φεγγάρι δεν γίνεται μπλε, απλά κάνει διπλή εμφάνιση.

Μπλε φεγγάρι έχουμε κάθε 2 χρόνια περίπου, για αυτό και υπάρχει η φράση "Once in a Blue Moon" που αναφέρεται σε κάτι που δεν συμβαίνει συχνά. Φέτος όμως έχουμε δύο Μπλε φεγγάρια, ένα τον Ιανουάριο και ένα τον Μάρτιο, ενώ δεν έχουμε καμία πανσέληνο τον Φεβρουάριο (φαινόμενο γνωστό ως "Μαύρο Φεγγάρι"). Αυτό είχε να συμβεί από το 1999, δηλαδή πριν 19 χρόνια και θα ξανασυμβεί σε 19 χρόνια, ακολουθώντας πιστά τον κύκλο του Μέτωνα.

Ημερομηνίες πανσελήνων 2018
Πηγή: timeanddate.com

Συνοψίζοντας, μπορεί η σύμπτωση υπερπανσελήνου, έκλειψης και "μπλε φεγγαριού" να συμβαίνει πολύ σπάνια, αλλά η σύμπτωση που έχει πραγματικά ενδιαφέρον είναι αυτή της έκλειψης με την υπερπανσέληνο. Και η επόμενη είναι σε έναν χρόνο από τώρα, στις 20-21 Ιανουαρίου. Και θα είναι ορατή στην Ελλάδα, αν και θα είναι χαράματα. Που είναι ακριβώς η κατάλληλη ώρα για να την φωτογραφίσει κανείς.

Όπως καταλαβαίνετε, κάποιοι δεν θα κοιμηθούμε εκείνο το βράδυ. Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε...


Γ.