9.6.11

Μια βραδιά σε σκέψεις


(Τα συμπεράσματα είναι στο τέλος, για όποιον βιάζεται ή βαριέται.)

Παρακολούθησα προχθές (Τρίτη) την εκδήλωση του Κέντρου Πολιτικού Προβληματισμού "Μιχάλης Παπαγιαννάκης" με θέμα "Τι να κάνουμε - Ελλάδα 2011: Διλήμματα και Προοπτικές"

Σε αυτήν μίλησαν τέσσερις οικονομολόγοι, με κορυφαίους τον Γιάννη Βαρουφάκη και τον Αρίστο Δοξιάδη. Τις τοποθετήσεις σχολίασαν μερικοί ακόμα οικονομολόγοι και οικονομικοί συντάκτες, ενώ στο τέλος το κοινό έκανε ορισμένες ερωτήσεις  που απαντήθηκαν από κάθε ομιλητή ξεχωριστά.


Η βραδιά κύλησε ευχάριστα, αν εξαιρέσει κανείς το θέμα της συζήτησης και το ότι το αμφιθέατρο ήταν ασφυκτικά γεμάτο - το οποίο βέβαια είναι αξιοσημείωτο. Αναφέρω χαρακτηριστικά το διάλογο με μια κοπέλα που ήρθε μισή ώρα και κάτι μετά την ώρα έναρξης της εκδήλωσης:

(Εγώ στεκόμουν όρθιος στο πίσω μέρος της αίθουσας, όπου λόγω του κόσμου μπροστά μου δεν έβλεπα μεν, άκουγα δε.)
"Συγγνώμη, να περάσω;" λέει η κοπέλα.
"Να περάσετε, αλλά δεν ξέρω πού μπορείτε να πάτε", απαντάω.
"Ξέρω ακριβώς πού πάω" μου λέει και καθώς περνάει την πρώτη σειρά κόσμου μπροστά μας, συνειδητοποιεί ότι τα σκαλιά είναι πλήρως καλυμμένα από άλλους θεατές και ότι ο μόνος τρόπος να φτάσει εκεί που θέλει είναι να πετάξει.
Γυρίζει, με κοιτάει και της κάνω μια γκριμάτσα του στυλ "στο είπα".

Στη συζήτηση τώρα, οι πιο ενδιαφέρουσες ομιλίες ήταν του Βαρουφάκη και του Δοξιάδη. Κατανοητές και αρκετά πειστικές και οι δύο. Ο πρώτος μίλησε κυρίως για την ευρωπαϊκή διάσταση του προβλήματος (για να είμαι ειλικρινής δεν τον πρόλαβα από την αρχή) και ο δεύτερος για το πώς μπορούμε να αναπτύξουμε την επιχειρηματικότητα (και κατά συνέπεια την ανταγωνιστικότητα). Τις απόψεις τους τις έχω διαβάσει και στο παρελθόν σε διάφορα άρθρα τους (δείτε τα links) οπότε απλά είχα την χαρά να τους ακούσω να τα λένε ζωντανά.
Ο Ιορδάνογλου που ακολούθησε τα έλεγε κυρίως από μέσα του και στα χαρτιά μπροστά του, με αποτέλεσμα να ακούσω τα μισά από όσα είπε και από τα υπόλοιπα μισά να μην μου μείνει σχεδόν τίποτα, πλην του ότι δεν είναι αρνητικός στις ιδιωτικοποιήσεις. Όλα τα άλλα ήταν χρήσιμα και (για όποιον ψιλοασχολείται με το θέμα) προφανή συμπεράσματα σχετικά με την αρνητική πορεία της χώρας.
Ο τελευταίος, ο Σταθάκης, αναφέρθηκε (με κάπως λαϊκίστικο τρόπο) κυρίως στη φοροδιαφυγή και στην ανάγκη αντιμετώπισής της. Έκλεισε με την πρόβλεψη ότι η επιστροφή στη δραχμή είναι αναπόφευκτη.

Οι σχολιαστές από την άλλη, ήταν κατά τη γνώμη μου κάτω του μετρίου. Ουσιαστικά ο καθένας τους έβγαλε λόγο σαν να ήταν ομιλητής, έχοντας (σε τουλάχιστον μια περίπτωση) προετοιμάσει την απάντησή τους ακόμα και για θέματα τα οποία οι ομιλητές δεν έθιξαν (ειδικά για τον Βαρουφάκη, που άλλα περίμεναν να πει και -περίπου- άλλα είπε). Με κούρασαν όλοι τους, δεν άντεξα να παρακολουθήσω κανέναν από την αρχή ως το τέλος.

Οι ερωτήσεις του κοινού ήταν μάλλον απλοϊκές (και κανά-δυο αστείες). Το πιο συχνό "παράπονο" που έγινε πάντως ήταν πως θα έπρεπε η συζήτηση να έχει χωριστεί σε υποενότητες, οι οποίες να συζητηθούν αυτόνομα, γιατί οι ομιλίες είχαν ελάχιστα κοινά σημεία και δεν γινόταν να συγκριθούν.

Ακολούθησαν οι πολύ ενδιαφέρουσες δευτερολογίες των ομιλητών, στις οποίες απάντησαν στο κοινό αλλά και στους σχολιαστές.
Εδώ ο Βαρουφάκης έδωσε ρέστα. "Τάπωσε" όλους τους σχολιαστές που "του την είπαν" και "αναγκάστηκε" να μιλήσει τη γλώσσα που καταλαβαίνω εγώ, τη γλώσσα των εξισώσεων. Αν τα μοντέλα του είναι σωστά, τότε το συμπέρασμα είναι ένα: Την έχουμε πατήσει άσχημα. Ο ίδιος είπε πως αν οι προβλέψεις του είναι λάθος θα πάψει να ασχολείται με τα οικονομικά και θα επιστρέψει στη Θεωρία Παιγνίων.
Ο Δοξιάδης, μετά το μπάχαλο που προηγήθηκε, ξεκίνησε με τη φράση: "από πού να αρχίσει κανείς...", αλλά κατάφερε και έδωσε 2-3 καίριες απαντήσεις στις ερωτήσεις του κοινού.
Ιορδάνογλου και Σταθάκης δεν θυμάμαι να συμπλήρωσαν κάτι ουσιαστικό.

Το τελικό συμπέρασμα για μένα ήταν το εξής:

Τα κυριότερα προβλήματά μας σε εγχώριο επίπεδο είναι η φοροδιαφυγή και η κακοδιαχείριση του δημόσιου χρήματος. Ένα τμήμα του Μνημονίου θέτει κανόνες για να αντιμετωπιστούν ακριβώς αυτά, αλλά μέχρι στιγμής Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση κάνουν την πάπια λόγω του πολιτικού κόστους. Ωστόσο πρόκειται για πράγματα που εμείς οι ίδιοι θα έπρεπε να απαιτούμε, χρόνια τώρα, και δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να μας τα επιβάλει κανείς. (Κάπου εδώ θα πρέπει να αναλάβει και η Αριστερά τις ευθύνες της και να πάψει να είναι της λογικής άσπρο-μαύρο στο θέμα του μνημονίου.)
Παράλληλα, η μικρο-επιχειρηματικότητα στον πρωτογενή τομέα, που είναι θεμελιώδες κομμάτι της ελληνικής οικονομίας, έχει αρχίσει πάλι να αναπτύσσεται και είναι μια διέξοδος για τους πολίτες και (αν συνεχίσει να αναπτύσσεται) για την οικονομία. Αρκεί βέβαια το ελληνικό κράτος να άρει τα παράλογα εμπόδια που θέτει στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων.

Αλλά, δυστυχώς, το πρόβλημα είναι πανευρωπαϊκό και σχετίζεται άμεσα με το ευρώ. Ακόμα κι αν όλα πάνε καλά στην εξυγίανση του ελληνικού κράτους, δεν θα μπορέσουμε να λύσουμε το πρόβλημα μόνοι μας. Ό,τι και να κάνουμε, ακόμα κι αν καταφέρουμε να ακολουθήσουμε το Μνημόνιο κατά γράμμα, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν αλλάξει την πολιτική της γύρω από το ευρώ και τη σχέση των κρατών-μελών με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), την έχουμε πατήσει. Στην καλύτερη περίπτωση το χρέος μας θα είναι μεταξύ 300 - 350 δις ευρώ. (δείτε και το γράφημα). Επομένως το Μνημόνιο δεν μπορεί να φέρει τη λύση από μόνο του.

Αν σε κάτι συμφώνησαν όλοι οι οικονομολόγοι, είναι πως η επιστροφή στη δραχμή θα είναι καταστροφική για τη χώρα. Από την άλλη, η Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να βγει από το ευρώ, όσο το ευρώ υπάρχει. Ωστόσο, είναι πάρα πολύ πιθανό πως, αν η ΕΕ δεν κάνει κάτι, όταν ζορίσουν τα πράγματα, όταν το Μνημόνιο αποτύχει και η Ελλάδα (ίσως και άλλοι) δεν θα έχουν άλλη επιλογή από τη στάση πληρωμών (a la Αργεντινή), πρώτα θα αποχωρήσει η Γερμανία, διαλύοντας ουσιαστικά το ευρώ, και μετά εμείς.

Με δυο λόγια, θα πρέπει εμείς να κοιτάξουμε για πρώτη φορά ως κοινωνία σοβαρά τα του οίκου μας και να αποφασίσουμε: θέλουμε να γίνουμε μια πολιτισμένη και ευνομούμενη χώρα ή θέλουμε να παραμείνουμε ως έχουμε και να επιστρέψουμε στο Μεσαίωνα; (ή στις σπηλιές)
Αλλά θα πρέπει και η ΕΕ να αναγνωρίσει τις ανισότητες που δημιουργούνται εντός της ευρωζώνης, να αναθεωρήσει πολλούς από τους κανόνες της και να στοχεύσει στην αρμονική (οικονομική) συνύπαρξη των κρατών-μελών, αν θέλει να έχει νόημα ως "ένωση". Δυστυχώς, με τη σημερινή ευρωπαϊκή ηγεσία, κάτι τέτοιο φαίνεται αδύνατον...

Καλού κακού, ετοιμαστείτε για πρόσκρουση...

Γ.

Υ/Γ. Δυο φορές κατά τη διάρκεια της συζήτησης πατήθηκε ο διακόπτης που έσβηνε τα φώτα του αμφιθεάτρου. Και τις δυο φορές το timing ήταν εξαιρετικό...

Υ/Γ2. Και κάτι που ξέχασα:
Αυτή τη στιγμή τα έξοδα του δημόσιου τομέα είναι πολύ κοντά στον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Η μείωση  των εξόδων κατά 20% του ΑΕΠ (αν θυμάμαι καλά) που θέλει το μνημόνιο, ουσιαστικά μας ρίχνει στην κατηγορία κρατών όπως το Βιετνάμ, ο Ισημερινός, η Αργεντινή κλπ, δηλαδή χώρες από τις οποίες πέρασε το ΔΝΤ και άφησε πίσω του καμένη γη. Μια τέτοια μείωση στην πράξη εξαφανίζει οποιαδήποτε έννοια κοινωνικού κράτους, και -κατά τη γνώμη μου- δεν θα έχει νόημα μετά να είμαστε κράτος. Μπορεί ο καθένας μας να γυρίσει στο χωράφι του και να περιμένει τους Σταυροφόρους (ή τους Οθωμανούς).
Η διαφορά με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ είναι ότι αυτά τα λεφτά πηγαίνουν όντως στις ανάγκες του κοινωνικού κράτους, ενώ εδώ -λόγω της διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης- όχι. Άρα, μήπως αντί να τα περικόψουμε θα έπρεπε επιτέλους να φροντίσουμε να πηγαίνουν εκεί που πρέπει;

5 σχόλια:

  1. Είχα γράψει ένα τεράστιο comment, αλλά δεν το δέχθηκε το σύστημα. Σε λίγες γραμμές. Η φοροδιαφυγή και η κατασπατάληση δημόσιου χρήματος δεν είναι μόνο Ελληνικό πρόβλημα. Ακόμη και αν μαγικά το διορθώσουμε εμείς, θα μας ξανα-έρθει από το εξωτερικό. Βλέπουμε ότι μίζες και φοροφυγάδες υπάρχουν παντού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σύμφωνοι, αλλά νομίζω ότι σε άλλες χώρες δεν υπάρχει τόση φοροδιαφυγή σε όλες τις οικονομικές βαθμίδες. Ή τουλάχιστον στα άλλα κράτη λειτουργεί ακόμα ο μπαμπούλας των ελεγκτικών μηχανισμών, που αναγκάζει τους πολίτες να πληρώνουν τους φόρους τους. Εδώ ζούμε το πρωτοφανές για ευρωπαϊκή χώρα, να σε θεωρεί εξαρχής το κράτος κλέφτη και εσύ να αναγκάζεσαι να φοροδιαφύγεις για να μειώσεις τα σπασμένα.
    Η φοροδιαφυγή του μεγάλου κεφαλαίου τώρα, γιατί υποθέτω ότι σε αυτήν αναφέρεσαι κυρίως, όντως είναι κοινή σε όλες τις χώρες. Και δυστυχώς χωρίζεται σε 2 κομμάτια, τη νόμιμη -μέσω διάφορων τεχνασμάτων που δημιουργήθηκαν ακριβώς για αυτό το σκοπό- και την παράνομη. Ακόμα και εκεί πάντως το ελληνικό κράτος έχει αποδείξει ότι έχει λιγότερο θάρρος να την απαιτήσει από ό,τι άλλα κράτη.
    Δεν μπορεί εταιρείες να πληρώνουν πρόστιμα σε Αμερική, Αγγλία και Γερμανία για μίζες στην Ελλάδα, και εμείς εδώ να τους έχουμε ακόμα στα ώπα ώπα! Είναι παρανοϊκό!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Προσωπική Άποψη:

    Το πρόβλημα για μένα της κρίσης είναι θέμα αξιών. Ας αρχίσω μια ιστορική αναδρομή:

    Πάντα υπήρχαν αυτοί που έχουν την εξουσία και αυτοί που εργάζονται σκληρά να επιβιώσουν. Πολύ παλιά ήταν οι γαιοκτήμονες που εκτός από τα χωράφια και την παραγωγή είχαν τους δικούς τους στρατούς, και στην ουσία εξουσία. Ήταν πάντα έτσι που μέχρι ένα μεγάλο γεγονός ήρθε, η βιομηχανική επανάσταση! Ξαφνικά ο ισχυρός άλλαξε, αρχικά μπορούσαν να ήταν οι βιοτέχνες και βιομήχανοι. Με ιδεολογικό υπόβαθρο πλέον μπορούσαν να οριστούν επαναστάσεις και να αλλάξει η εξουσία. Πράγματι άλλαξε (π.χ. Γαλλική Επανάσταση 1789). Από εκεί και πέρα την εξουσία την είχε η μεγάλο-αστική τάξη. Το σύγχρονο κράτος δημιουργήθηκε μέσα από αυτήν την ιδέα. Πάντα η βιομηχανική παραγωγή ήταν η εξουσία και τα χρήματα του κράτους.

    Μετά την πτώση του Σοβιετικού Καθεστώτος, μια σιωπηλή επανάσταση έγινε. Πλέον η νέα εξουσία ήταν οι οικονομικές εταιρίες. Τεράστιες τράπεζες, μεγάλο-επενδυτές, πολυεθνικές. Αυτοί ποτέ δεν θα κατάφερνα να πάρουν νομικά την εξουσία, αλλά γνωρίζοντας τον τρόπο λειτουργίας των κρατών μπορούσαν να επέμβουν όσο χρειάζεται για να αυξάνουν τα κέρδη τους.

    Κατέλυσαν τις προστασίες του κράτους (lobbies ως συμβουλευτικές υπηρεσίες σε EN, και ΗΠΑ) για να αυξηθούν τα κέρδη. Κατασπαταλήθηκε το δημόσιο κεφάλαιο (δημόσιο χρήμα), και φυσικά θα προχωρήσουν ώστε να πάρουν και τα λεφτά του κόσμου (μεσαίας τάξης). Το κράτος είναι πλέον ανίκανο να αντιδράσει.

    Η κρίση που τόσο πολύ συζητιέται, είναι στην πραγματικότητα ένας τρόπος για να αυξηθούν τα κέρδη, απλά πλέον μας πονάει αρκετά. Σίγουρα θα γίνει η πρόσκρουση (η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τις ίδιες αρχές λειτουργίας με την ιδρυτική ιδέα, είναι πλέον ένα σύμφωνο κανόνων για την ιδιωτική πρωτοβουλία - που ο πιο ισχυρός πάντα θα έχει την εξουσία.)

    Το μεγάλο θέμα είναι, είτε την αποφύγουμε την κρίση ή όχι. Όσο τηρούμε ζητάμε να πληρώνει ο κόσμος, η εξουσία συνεχίζει να κερδίζει. Πρέπει με την κρίση και την πρόσκρουση να υπάρχει μια νέα ιδέα για το ποιος πρέπει να είναι η άρχουσα τάξη. (η εξουσία στην ουσία)

    Το να πολιτικοποιηθεί (ή αυτό που συμβαίνει στο σύνταγμα) είναι ο καλύτερος σπόρος. Θα γίνει η πρόσκρουση, θα πεινάσουμε, θα τρώμε λεμονόκουπες, θα πεθάνουμε, αλλά όταν θα ξαναρχίσει η ανάπτυξη το σημαντικό θέμα είναι να έχουμε κάνει και την επανάσταση μας και να έχουμε αλλάξει την εξουσία. Μην καταντήσουμε σαν την Γουατεμάλα που όλοι χειροκροτούν τους ρυθμούς ανάπτυξης, το μηδενικό έλλειμμα, το χαμηλό δάνειο αλλά από την άλλη είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό υποσιτιζόμενων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Χάρη, συμφωνώ απολύτως μαζί σου.

    Το μόνο που προσθέτω είναι πως στη διαδικασία ανασυγκρότησης το στοίχημα είναι αν θα καταφέρουμε να στήσουμε μια πολιτισμένη κοινωνία (δεν θεωρώ ότι σήμερα είμαστε) ή αν θα καταλήξουμε σε ζούγκλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Α, επίσης να πω, ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν συμβαίνει πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία. Βασικά έχει συμβεί σε κάθε φάση της ανθρώπινης ιστορίας. Η συσσώρευση πλούτου σε λίγους μοίαζει να είναι σαν φυσικός κανόνας για το ανθρώπινο είδος. Η διαφορά από εποχή σε εποχή είχε να κάνει με το πώς γινόταν η αναδιανομή του πλούτου. Ελεγχόμενα και οργανωμένα, ή απότομα και βίαια. Στην πρώτη περίπτωση ο πολιτισμός συνεχιζόταν, στη δεύτερη γυρνούσε από 200 έως 1000 χρόνια πίσω.
    Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι η εποχή μας ανήκει στη δεύτερη περίπτωση και η κατάρρευση θα είναι -για πρώτη φορά- παγκόσμια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή